عبور از یک سالگی به دو سالگی و به عبارتی از مجموع تغذیه با ” شیر مادر + غذای کمکی ” به ” غذای خانواده + شیر مادر ” مرحله مهمی از زندگی کودک است. در این دوره همچنان باید بخشی از غذاهای اواخر یک سالگی ادامه یابد و غذاهای سفره خانواده به تدریج وارد برنامه غذایی او شود به طوری که با بزرگ شدن کودک و گذشت زمان ، سهم او از مواد غذایی سفره خانواده بیشتر و غذاهای مخصوص قبل از یک سالگی کمتر باشد تا کودک بتواند بعد از چند ماه تقریبأ همه مواد مورد نیاز خود را از سفره خانواده تأمین نماید. نمودار زیر نشان می دهد که شیر خوار ۱۲_۲۳ ماهه ، درصدی از نیاز خود به پروتئین ، آهن و ویتامین A را با دریافت روزانه ۵۵۰ میلی لیتر شیر مادرتأمین می کند . قسمت تیره رنگ هر ستون ، درصد کمبود آن ماده غذایی است که با غذا جبران شود.

از بین ریز مغذی ها شیر خوار به آهن ، نیاز بیشتری دارد بنابراین غذای او باید از موادی تهیه شود که شامل آهن باشد. توصیه می شود در صورت امکان مواد غذایی با منبع حیوانی مانند گوشت ، مرغ یا ماهی مورد استفاده قرار گیرند. مصرف حبوبات ( نخود ، لوبیا ، عدس ) و مغز ها ( گردو ، پسته ، بادام و …) گرچه حاوی مقادیر مناسبی از آهن هستند و اگر با مواد غذایی حاوی ویتامینC مصرف شوند آهن موجود در آن ها بهتر جذب می شود ولی نمی توانند به طور کامل جانشین مواد غذایی با منبع حیوانی باشند.

یک برنامه غذایی مناسب باید کلیه مواد مغذی ، نشاسته ای ، پروتئینی و چربی را به نسبت های متعادل در اختیار کودک قرار دهد تا انرژی مورد نیازاو که در این سن ۱۰۰ کیلو کالری به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن است تأمین نماید. ضمناً حاوی مقادیر کافی از ویتامین ها و املاح باشد تا نیاز کودک به ریز مغذی ها نیز بر آورده شود.

معمولاً ۵۰% انرژی مورد نیاز از مواد قندی ، ۳۰% از مواد چربی و حدود ۲۰% از مواد پروتئینی به دست می آید . بدیهی است بر حسب عادات مختلف غذایی و افزایش وزن کودک ، نسبت های فوق بین ۵ تا ۱۰% قابل تغییر هستند. غذای کودکان یک تا دو ساله باید کم حجم ولی مقوی و مناسب و شامل همه گروه های غذایی باشد. مقدار غذای کودک در صورتی که اضافه وزن نداشته باشد می تواند بر حسب اشتهای او افزایش یابد.

بنابراین کودک در سال دوم زندگی علاوه بر انرژی که از شیر مادر دریافت می کند باید حدود ۵۵۰ کیلو کالری دیگر را هم از غذای خانواده تأمین نماید یعنی ۳ تا ۴ وعده غذای اصلی و ۱ تا ۲ میان وعده . مقدار غذایی که در هر وعده می خورد سه چهارم لیوان ( فنجان ) تا یک لیوان است.

لازم به ذکر است که انرژی دانسیته هر وعده غذا باید حدود ۰٫۸ تا ۱ کیلو کالری در هر گرم غذا باشد. اگر انرژی دانسیته هر وعده غذا حدود ۰٫۶ کیلو کالری در هر گرم غذا باشد باید یا انرژی دانسیته غذا را افزایش داد یعنی از مواد غذایی با ارزش غذایی بالا استفاده نمود و یا در هر وعده ، مقدار بیشتری غذا در اختیار کودک قرار داد . مثلاً در هر وعده به جای سه چهارم لیوان یک لیوان پر ، به اوغذا داده شود.

نباید انتظار داشته باشیم کودکان مانند بزرگ ترها غذا بخورند چون معده آنان هنوز کوچک است و ظرفیت کمی دارد ( ۲۰۰ میلی لیتر ) . این امر ایجاب می کند وعده های غذایی آنان ۵ تا ۶ بار در شبانه روز باشد. سه وعده اصلی که باید مقوی و پر انرژی بوده و دو میان وعده که مناسب و مکمل وعده های اصلی است.

کتاب “تغذیه در سال دوم زندگی “انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر

هانیه ولایتی