داﻧﺴﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن ﻛﻮدﻛﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎي ﻓﺮدي وﺟـﻮد دارد ، ﺑـﻪ ﻣﻌﻠﻤـﺎن و واﻟﺪﻳﻦ ﻛﻤﻚ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رﺷﺪ ﻳﺎ اﺧﺘﻼﻻت رﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻠﻲ و ﻋﻴﻨﻲ ﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﻨﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﻜﺎت زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ؛
1- ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﺗﻤﺎم ﻛﻮدﻛﺎن ﻳﻚ ﺳﻦ ﻣﺸﺎﺑﻪ ، ﺷﻴﻮه رﻓﺘﺎر ﻣﻌﻴﻨﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ، ﻣـﺜﻼً از ﻳـﻚ ﻛﻮدك داراي ﻫﻮش ﻃﺒﻴﻌﻲ و رﻓﺘﺎري ﺑﻬﻨﺠﺎر ، ﻛﻪ از ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺤﺮوم ﻣﻲ آﻳـﺪ ، ﻧﺒﺎﻳـﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻫﻮﺷﻲ داراي واﻟـﺪﻳﻦ ﻛـﻪ در ﺳـﻄﻮح ﺑـﺎﻻﻳﻲ از ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را در آﻣﻮزﺷﻬﺎﻳﺶ ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨـﺪ. را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ زﻳﺮا اﻳـﻦ دوﻛـﻮدك از ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ ﻫـﺎي ﺗﺤﺼـﻴﻠﻲ ﻳﻜﺴـﺎن و ﻳـﻚ ﻣﻴـﺰان ﻳـﺎدﮔﻴﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ .
2- ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﻓﺮدي ، اﻋﺘﺒﺎر و ﻣﺴﺆﻟﻴﺖ وﻳﮋه اي ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻓﺮد اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ او وﺟﻮد ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ ، اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ اﻓﺮاد ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﻣﻲ ﺳﺎزد ؛ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل ﻛﻮدﻛﻲ ﻛﻪ در ﺗﻔﻜﺮات و رﻓﺘﺎرش اﺑﺘﻜﺎر و ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ را ﺑﺎ ﻛﻮدﻛﻲ ﻛـﻪ در او ﻫـﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺑﺘﻜﺎر و ﺧﻼﻗﻴﺘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺴﺎﻻن ﺧﻮد ﻓﻜﺮ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ ، ﺻـﺤﺒﺖ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ ﻳـﺎ ﻋﻤﻠﻲ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ ، ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻌﺎل ﺗﺮي در ﮔﺮوه ﻫﻤﺴﺎل ﺧﻮد ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؛ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ .
3- ﺑﺮاي ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻮدﻛﺎن از روش ﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ، ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ روﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻛﻮدك ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎ را ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ روﺑﺮو ﺳﺎزد ، اﻣﺎ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮي ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣـﺎ را ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ روﺑﺮو ﻛﻨﺪ . ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﮔـﺎه ﻛـﻮدﻛﻲ ﺑـﻪ روش ﻛﻨﺘـﺮل ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪاﻧـﻪ از ﻃـﺮف اوﻟﻴـﺎ و ﻣﺮﺑﻴﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺴﺎﻋﺪي ﻣﻲ دﻫﺪ ، زﻳﺮا اﻳﻦ روش ﺑﻪ او اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ ، وﻟﻲ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ ﻫﻤﻴﻦ روش در ﻣﻮرد ﻛﻮدك دﻳﮕﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ، رﻧﺠﺶ و ﺧﺸﻢ او را ﺑﻪ ﻫﻤـﺮاه داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ ؛ ﮔـﺎه ﻛﻮدﻛﻲ در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﻮدﻛﺎن واﻛﻨﺶ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ از ﺧﻮد ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ ، در ﺣـﺎﻟﻲ ﻛـﻪ ﻛـﻮدك دﻳﮕﺮي ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان دﭼﺎر ﺗﻨﺶ ﻣﻲ ﺷﻮد و رﻓﺘـﺎر ﻋﺼـﺒﻲ از ﺧـﻮد ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲ دﻫﺪ .
4- رﺷﺪ داراي اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻓﺮاﻳﻨﺪي ﭘﻴﭽﻴﺪه اﺳﺖ ، ﭼﻨﺎن ﻛﻪ در ﺗﻌﺮﻳﻒ رﺷﺪ ﺑﻴـﺎن ﺷـﺪ ، رﺷـﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﺗﺤﻮﻻت ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و رواﻧﻲ در ﻓﺮد اﺳﺖ ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻫﺮ ﺗﺤـﻮل و ﺗﻐﻴﻴﺮي ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﺑﻌﺪ اﺳﺎﺳﻲ رﺷﺪ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و رواﻧﻲ ﻫﺮ دو ﺑـﺎ ﻫـﻢ و ﺻﻮرت ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ در ﻓﺮد وﺟﻮد دارد . ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ و ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺑﻴﻦ رﺷﺪ ﺟﺴـﻤﺎﻧﻲ و رواﻧـﻲ ﺑـﻪ ﻃﻮر ﭘﻴﭽﻴﺪه و در ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ و ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ . ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺑـﺪﻧﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻮﺑـﺔ ﺧـﻮد ﭘﻴﻮﺳـﺘﮕﻲ و ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ اﻋﻀﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺪن را ﻫﻤﺮاه دارد ﺑﺎ آﻣﺎدﮔﻲ و اﺳـﺘﻌﺪاد ﺗﺮﺑﻴﺘـﻲ و رواﻧـﻲ ، ارﺗﺒـﺎط و ﻣﺸﺎرﻛﺖ دارد . ﺑﻴﻦ ﺑﻠﻮغ ﺟﻨﺴﻲ و رﺷﺪ ﺟﺴﻤﻲ و اﻟﮕﻮ ﻫﺎي ﻋﻼﻳﻖ و رﻓﺘﺎر ﻧﻴﺰ ، ﻳـﻚ ﻫﻤﺮاﻫـﻲ و ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺤﺴﻮس و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي وﺟﻮد دارد ؛ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ رﺷﺪ و ﭘﺨﺘﮕﻲ در ﺧـﻮد ، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺑﻠﻜﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رواﻧﻲ را ﻧﻴﺰ در ﻓﺮد دﮔﺮﮔﻮن ﺧﻮاﻫﺪ ﺳـﺎﺧﺖ . ﺑـﻪ
ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ، در رﺷﺪ راه رﻓﺘﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات و رﺷﺪ ﺣﺮﻛﺘﻲ و ﺟﺴـﻤﻲ ، ﺗﺤـﻮﻻت و ﺗﻐﻴﻴـﺮات رواﻧﻲ ﻧﻴﺰ واﻗﻊ ﻣﻲ ﺷـﻮد ؛ ﻳﻌﻨـﻲ ﻛـﻮدك در ﻫـﺮ ﻳـﻚ از ﻣﺮاﺣـﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ راه اﻓﺘـﺎدن ) ﻧﺸﺴـﺘﻦ ، ﺧﺰﻳﺪن ، اﻳﺴﺘﺎدن و ﺑﺎﻻﺧﺮه راه اﻓﺘﺎدن ( ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺟﺴـﻤﻲ دﭼـﺎر ﺗﺤﻮﻻت ﻋﺎﻃﻔﻲ ، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻮغ ﻛﻪ ﻧﻮﺟﻮا ن از ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺴـﻲ و ﺟﺴـﻤﻲ ﺑـﺎ ﺗﺤﻮل و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮔﺴﺘﺮده اي روﺑﺮو ﻣﻲ ﺷﻮد ، در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮات و ﺗﺤﻮﻻت وﺳﻴﻌﻲ ﻧﻴـﺰ در رﺷﺪ رواﻧﻲ از ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ، ﻋﺎﻃﻔﻲ ، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﺧﻼﻗﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .
ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﻣﺮوزه ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺿﺮورت و دﻗﺖ ﻋﻤﻠﻲ ، ﻫﺮ ﻳﻚ از ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي رﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ، وﻟﻲ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻛـﺎرﺑﺮدي ﻧﻤـﻲ ﺗﻮان اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎرا از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻛﺮد و آﻧﻬﺎ را ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓـﺖ .
منبع : کتاب ،والدین و روانشناسی کودک و نوجوان مؤلف :عبدا… شیرانی کارشناس ارشد وانشناسی بالینی
