تاثیرات گوناگون انتخاب اسباب‌بازی

یکی از نکات مهمی که والدین باید آن را مورد توجه قرار دهند، انتخاب اسباب‌بازی برحسب سن کودک است. یک اسباب‌بازی که شیرخوار دو ماهه را سرگرم می‌کند، نمی‌تواند یک کودک دو ساله را سرگرم کند. کودکان همگام با رشد خود به محرک‌های متفاوتی نیاز دارند و انتخاب اسباب‌بازی بایستی براساس نیازهای متغیر آنها باشد. تناسب داشتن اسباب‌بازی انتخاب شده با سن کودک بسیار مهم است. اگر اسباب‌بازی خیلی پیشرفته باشد، کودک نمی‌تواند با آن بازی کند و لذت زیادی از آن نمی‌برد. اگر خیلی ابتدایی باشد، حوصله او زود سر می‌رود. بهترین اسباب‌بازی آن است که کودک را مجذوب کند و دوباره به سراغ آن برود و تحریک و لذت بیشتری از آن کسب کند و بیشترین امکانات یادگیری را برای وی فراهم آورد. برخلاف آنچه والدین انتظار دارند، هرقدر اسباب‌بازی دارای شکل غیراختصاصی‌تر باشد، قوه تخیل کودک را بیشتر تحریک می‌کند. مثلاً شاید یک عصای چوبی موجود در خانه، بیشتر از یک عروسک با لباس‌های گران‌قیمت که فقط می‌تواند یک شخصیت داشته باشد، به خلاقیت کودک کمک کند. کودکان خردسال به اسباب‌بازی هایی نیاز دارند که هر پنج حس آنها را تحریک کند.

اسباب‌بازی این امکان را برای کودک فراهم می‌نماید تا کودک به اکتشاف بپردازد. مهارت‌های حرکتی و ادراکی را به‌دست بیاورد، دنیای تخیلی خود را به تقلید از دنیای بزرگسالان بسازد و به این ترتیب با زندگی، کار و روابط بزرگسالان آشنا شود. با رشد کودک و مهارت‌های او، نوع اسباب‌بازی‌های مورد علاقه‌اش نیز تغییر می‌کند.

استفاده از اسباب‌بازی‎های خشونت‌آمیز چون تفنگ، مسلسل، نارنجک، شمشیر، تیر و کمان و … توصیه نمی‌شود، زیرا کاربردی جز آموزش خشونت ندارد. از سوی دیگر به دلیل لبه‌های برنده و نوک‌تیز و قطعات کوچک برای کودک ناایمن می‌باشد.

اسباب‌بازی می‌تواند در بازی کودک نقش مهمی را ایفا کند و در نوع و طرز بازی کودک تاثیر بگذارد. تعداد اسباب‌بازی یکی از عوامل موثر در بازی است. هنگامی‌که کودکان تعداد کم‌تری اسباب‌بازی در اطراف خود دارند، بیشتر با یکدیگر بازی می‌کنند، اما جست و خیز آنها افزایش می‌یابد. متعدد بودن اسباب‌بازی به‌صورت محرک عمل می‌کند و کودکان را به اکتشاف و بازی‌های تخیلی تشویق می‌کند. نوع اسباب‌بازی نیز بر بازی تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، بعضی اسباب‌بازی‌ها باعث می‌شود که کودک در هنگام بازی با آنها صحبت کند. اسباب‌بازی هایی مانند عروسک، خانه، مزرعه، حیوانات، ماشین و …، کودکان را به بازی‌های تخیلی سوق می‌دهد. اسباب‌بازی‌هایی مانندسرسره، نردبان و دوچرخه، کودکان را به بازی‌هایی تشویق می‌کند که معمولاً باعث تمرین عضلات بزرگ بدن می‌شود. اسباب‌بازی‌هایی که شکل کامل شده‌ای ندارند و کودک می‌تواند به دلخواه خود آنها را شکل دهد یا تغییراتی در آن ایجاد کند و یا چیزی با آن بسازد، بیشتر موردعلاقه کودکان قرار می‌گیرد و باعث خلاقیت آنها می‌شود.

اسباب‌بازی‌ها می‌توانند حتی به‌صورت یک عامل خارجی که طبق آن کودک اعمال خود را نظم می‌دهد، موثر واقع شوند. به‌عنوان مثال، هنگامی‌که کودک با طناب بازی می‌کند، خود را وادار به انجام حرکات خاصی می‌کند که با ویژگی‌های طناب مطابقت دارد، یعنی سعی می‌کند تا با ویژگی‌های آن سازگار شود. این سازگاری پیش درآمد سازگاری‌های دیگری است که کودک به‌مرور زمان به آن دست خواهد یافت.

عروسک یکی از اسباب‌بازی‌های موردعلاقه کودکان است. بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که عروسک‌های پارچه‌ای که شکل حیوانات را دارند به کودک آرامش می‌بخشند. این فرضیه گرچه هنوز اثبات نشده است اما دیده می‌شود که کودکان در غیاب مادر به در دست گرفتن این نوع عروسک‌ها یا هرشیء آشنایی، گرایش دارند. عروسک بیشتر در بازی‌های تخیلی مورداستفاده کودک قرار می‌گیرد و جایگزین یک کودک، بزرگسال و یا حتی کودک بزرگتر می‌شود. بعضی از کودکان با عروسک بازی نمی‌کنند و در بعضی از پسران دیده می‌شود که به بازی با عروسک می‌پردازند.

چه خصوصیات و ویژگی‌هایی باید در تهیه اسباب‌بازی‌ها موردتوجه قرار گیرد:

• به کودک کمک کند تا تجربه کند، کشف کند و طبیعت و دنیای پیرامون خود را بشناسد.
• محرک خلاقیت کودک باشد و به افزایش دیدگاه و خلاقیت کودک کمک کند.
• محرکی برای تصورات کودک باشد و فرصت‌هایی برای آزمایش واقعی زندگی ایجاد نماید.
• وسیله‌ای باشد تا به‌صورت غیرمستقیم توانایی‌های جسمانی و روانی کودک را افزایش دهد.
• برقراری ارتباط و تماس کودک با دیگران و اطرافیان را آسان نماید و در ابراز تخلیه‌ی احساس، کودک را تشویق نماید.
• تمایلات وناکامی‌ها، آرزوها و ناخودآگاه کودک را نمایان کند، بنابراین هرچه اسباب‌بازی‌ها متنوع‌تر باشند، بهتر است.
• سطح سلیقه کودک را افزایش دهد و ارزش کاربردی اشیاء را (به‌جای فقط توجه به ظاهر آن) آموزش دهد.
• به کودک کمک کند تا مهارت‌هایی که در سنین بزرگسالی نیازمند است را بیاموزد (مانند استفاده از قیچی و چسب در اسباب‌بازی کودکان پیش دبستانی).
• از نظر شکل، اندازه، وزن و بافت (نرم، زبر، صاف، ناصاف، محکم و کش آمدنی) با یکدیگر فرق داشته باشند؛ تا کودک بتواند هم‌زمان، حواس مختلف خود را به‌کار بیاندازد. هر وسیله می‌تواند یک اسباب‌بازی باشد و مهم‌ترین مواد در این قسمت می‌تواند آب، زمین، گل و وسایل نقاشی، چوب، خمیرهای بازی، پارچه‌های رنگی و … برای کودکان بزرگتر و پیش دبستانی باشد.
• در پیدا کردن اجسام برای بازی، ابتکار به خرج داده و هرچیزی تبدیل به یک وسیله بازی برای کودک شود. مثل قراردادن جسمی (به عنوان ماشین) در یک جعبه خالی دستمال کاغذی (به عنوان پارکینگ ماشین)، یا منظم ردیف کردن رنگ‌های مختلف شکلات‌ها در جعبه‌شان (مثلاً شکلات‌های زرد در یک ردیف جعبه به عنوان یک تیم ورزشی) تا کودک سرگرم شود. وقتی کودک از یکی از وسایل بازی خسته شد، آن را پنهان نموده و بعد از چند روز، همان جسم قدیمی تازگی اولیه را برای او خواهد داشت.