مام والدین، چه آنهایی که تنبیه را به عنوان یک ابزار تربیتی می‌پذیرند و چه کسانی که آن را رد می‌کنند، از تنبیه به عنوان یک روش آموزشی مناسب برای کودکان‌شان استفاده می‌کنند. هنگامی که کودک‌تان را به اتاقش می‌فرستید، زمان تماشا کردن تلویزیون را محدود می‌کنید و به او اجازه بازی کردن با اسباب‌بازی دلخواهش را نمی‌دهید یا وقتی که کودک‌تان به اجاق گاز نزدیک می‌شود و شما فریاد <نکن> سر می‌دهید، در واقع برای اصلاح رفتارها از اصول تنبیه استفاده کرده‌اید. پدران و مادران اگر می‌توانستند کودکا‌ن‌شان را فقط با استفاده از روش‌های مثبت تربیت کنند، ستودنی بود اما باید بپذیریم برای آموختن الگوهای رفتاری شایسته، هم روش‌های مثبت و هم منفی لازم هستند. ● تنبیه و رفتار جایگزین تنبیه به تنهایی نمی‌تواند نتایج دلخواه را فراهم کند زیرا به‌طور کلی روشی منفی است. این روش به فرزند می‌آموزد که چه کاری را نباید انجام دهد اما نمی‌آموزد که چگونه باید رفتار کند. وقتی تنبیه را بدون تقویت رفتار شایسته به کار می‌بریم، فرزندمان نمی‌داند رفتار ناپسندش را با چه رفتاری جایگزین کند. هنگامی که دختر کوچک‌تان برای رسیدن به لیوان از صندلی بالا می‌رود و مادرش او را از صندلی پایین می‌گذارد و او را به دلیل بالارفتن از صندلی نکوهش می‌کند و دخترک گریه‌کنان می‌گوید: <دیگر از صندلی بالا نمی‌روم> تا این مرحله خوب است اما این دختربچه نمی‌آموزد که می‌تواند از جایی امن‌تر لیوان را بردارد، یا دفعه بعد باید از کسی کمک بخواهد. او آموخته است که چه کاری را نکند ولی یاد نگرفته است که چه باید بکند. ● تاثیر تنبیه به علاوه، تنبیه هنگامی موثر است که موقتی باشد. اگر از یک تنبیه به دفعات زیاد استفاده شود، تاثیرش را از دست می‌دهد. با دقت در رفتار والدین در می‌یابیم که بیشتر آنها می‌گویند: <نخستین باری که فرزندم را تنبیه بدنی کردم، خیلی گریه کرد و پس از آن برای مدت طولانی رفتارش اصلاح شد اما حالا که به طور مرتب به دلیل رفتارهای نادرستش تنبیه بدنی می‌شود، هیچ تاثیری ندارد و به نظر هم نمی‌رسد که رفتار ناپسندش را تغییر دهد. این واکنش طبیعی است. به همین دلیل است که تنبیه بدنی به هیچ شکلی توصیه نمی‌شود اما از آنجا که گاهی اوقات تنبیه به عنوان یک روش مدیریتی استفاده می‌شود، این پرسش در ذهن والدین شکل می‌گیرد که پس چگونه و چه وقت فرزندانمان را تنبیه کنیم؟ ● کاهش رفتار نامناسب با تنبیه تنبیه فقط هنگامی موثر ارزیابی می‌شود که باعث کاهش رفتارهای ناپسند فرزندانمان شود. در بسیاری از مواقع، کودکان مدرسه‌ای را برای تنبیه به دفتر مدیر مدرسه می‌فرستند اما همان‌طور که انتظار می‌رود، نتیجه مثبتی در بر ندارد. دانش‌آموز از انجام تکالیف خودداری می‌کند و از منتظرماندن در دفتر مدرسه لذت می‌برد، بنابراین رفتارش با بی‌توجهی تقویت می‌شود. تنبیه بدنی، ایجاد محدودیت و گرفتن وسایل بازی یا امتیازات خاص مانند تماشای تلویزیون در صورتی تنبیه به شمار می‌رود که موثر واقع شوند. بنابراین به والدین پشنهاد می‌کنیم که نخست نتایج تنبیه را بررسی کنند و اگر رفتار ناپسند کاهش یافته بود می‌توانند دوباره از آن نوع تنبیه استفاده کنند. در غیر این صورت، تکرار آن تنبیه سودی ندارد و باید روش دیگری را آزمود. ● تنبیه زیاد اگر بیش از حد از تنبیه استفاده کنید، کودک شما به آن عادت خواهد کرد و تنبیه تاثیر خود را به تدریج از دست می‌دهد. هر اقدامی اگر هم موثر باشد، شامل ممنوع‌کردن تماشای تلویزیون، تنبیه‌های بدنی و… با استفاده بیش از حد، تضعیف می‌شود و تاثیر مورد نظر شما را ایجاد نخواهد کرد. ● تشویق همراه تنبیه هنگامی که تنبیه را به عنوان روش تربیتی انتخاب می‌کنید، باید به فرزندتان، آموزش نیز بدهید. تنبیه به تنهایی رفتار مناسب را به فرزندان نمی‌آموزد. برای تشویق فرزندتان به انجام آنچه می‌خواهید، باید او را تفهیم کنید و در صورت اصلاح رفتار ناپسند، پاداشی برایش درنظر بگیرید. به طور مثال اگر کودک‌تان را به خاطر دویدن به طرف خیابان تنبیه کردید، باید روش عبور از خیابان را به او آموزش دهید و در نهایت به دلیل منتظر ماندن در کنار خیابان یا عبور محتاطانه از خیابان، او را تحسین کنید، مطمئن باشید که با این روش، تاثیر تنبیه بیشتر خواهد شد. ● بلافاصله تنبیه کنید اگر قصد تنبیه فرزندتان را دارید، باید بلافاصله پس از رفتار ناپسندش این کار را انجام دهید زیرا رفتار انسان را پیامدهای بدون وقفه کنترل می‌کند. بنابراین تا فردا یا هفته بعد صبر نکنید زیرا هر تنبیهی اثرش را با گذشت زمان از دست می‌دهد و ممکن است فرزندتان نتواند ارتباط تنبیه را با عمل ناپسندش درک کند. همچنین فرزند شما باید بداند چه رفتاری شما را ناراحت می‌کند و در صورت پافشاری در انجام آن، واکنش شما چه خواهد بود. بنابراین تصمیم خود و پیامدهای نادیده‌گرفتن آن عمل را به او بگویید. نباید فراموش کنیم که تنبیه موثر نه تنها یک تنبیه بدون وقفه بلکه تنبیهی است که برای کودک قابل پیش‌بینی باشد. تنبیه باید در تمام مواردی که آن رفتار ناپسند سر می‌زند، انجام شود. اگر به کودک‌تان گفته‌اید که در صورت پرت کردن عروسکش آن را از او خواهید گرفت، پس از هر بار پرت‌کردن، به وعده خود عمل کنید تا همیشه منتظر پیامدهای رفتار ناپسند خود باشد. ● فرصت اصلاح بدهید هدف از تنبیه، اصلاح رفتار کودک است بنابراین باید به او فرصت بدهید تا آموخته‌هایش را نشان دهد. اگر تنبیه طول بکشد، ممکن است کودک فرصت پیدا نکند که رفتار خود را اصلاح کند. کودکی را تصور کنید که دیر به خانه آمده است و شما عصبانی شده‌اید و برای مدت زیادی به او اجازه بیرون رفتن از خانه را نمی‌دهید. فرزندتان در آن مدت طولانی نمی‌تواند نشان دهد که زود به خانه برگشتن پس از بازی را آموخته است. به یاد داشته باشید کودک از این تنبیه آن قدر رنجیده خاطر می‌شود که ممکن است پنهانی از خانه خارج شود. اما اگر تنبیه او چنین بود که باید برای دو روز، بلافاصله بعد از تعطیل‌شدن مدرسه به خانه می‌آمد، روز سوم فرصت خواهد داشت تا اصلاح رفتار خود را نشان دهد و بعد از یک ماه اعتماد شما را جلب کند. همچنین فرزندان را به تنبیهی که انجام نمی‌دهید هم تهدید نکنید و همیشه به حرفی که زده‌اید، عمل کنید زیرا تهدید‌های پوچ و ناپایدار، به رفتارهای نادرستی می‌انجامد که اصلاح رفتار را دشوارتر می‌کند. ● تنبیه بدنی تنبیه بدنی در هیچ شرایطی توصیه نمی‌شود اما در موارد استثنایی می‌توان به‌طور کنترل شده، تنبیه مختصری انجام داد. به طور مثال کودک خردسال شما می‌خواهد میخی را داخل پریز فرو کند. شما احتمالا فریاد می‌زنید <نکن> و بعد بلافاصله میخ را از دست او می‌گیرید و با دست ضربه کوچکی به پشت دست او می‌زنید. برای بچه خردسال، این روش بسیار مناسب‌تر است تا اینکه درباره خطر برق سخنرانی کنید. روش موثر دیگر این است که دست بچه را در حالی که او را از عملی نهی می‌کنید، بگیرید. ارزش این روش در مواردی است که امکان دارد از کوره در بروید و کودک را به شدت کتک بزنید. هرگز هنگام عصبانیت از تنبیه بدنی استفاده نکنید. اگر می‌خواهید این روش را به کار بگیرید، بهتر است به جای واکنش احساسی و هیجانی، به اقدامی سنجیده دست بزنید. به این معنی که عمل شما باید هدفمند، مختصر و کنترل شده باشد مانند همان ضربه کوچک به پشت دست. هر تنبیهی بیش از این حد می‌تواند خطرناک و زیان‌بار باشد. همچنین سعی کنید به جای تنبیه بدنی، از روش‌های دیگر مانند محروم کردن موقتی، محدودکردن و گرفتن برخی امتیازات استفاده کنید. فراموش نکنیم که بهترین روش‌های تربیتی باید به پیامدهای مثبت رفتاری منجر شوند. ● محروم‌کردن موقت برای تنبیه‌کردن فرزندان خردسال می‌توان برای مدتی آنها را از یک فعالیت یا موقعیت محروم کنید. این روش اگر به طور صحیح مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند بسیار موثر واقع باشد. این روش به‌ویژه هنگامی بهترین تاثیر را دارد که کودک حس کند چیز با ارزشی را از دست می‌دهد. برای استفاده از این روش، رعایت نکات زیر را فراموش نکنید: محل اخراج‌کردن را به دقت انتخاب کنید. برای موثر‌بودن این روش، کودک باید احساس کند که چیزی را از دست می‌دهد و در واقع احساس محرومیت کند، بنابراین محل اخراج‌شدن باید خسته‌کننده باشد. هر مکان امنی در خانه که سرگرم‌کننده نباشد، برای این کار مناسب است. اتاق خواب یکی از مکان‌هایی است که می‌توان در آن کودک را محدود کرد البته در نظر داشته باشید که محل اخراج کودک نباید تاریک‌ یا ترسناک باشد. ـ دلایل محرومیت را توضیح دهید: پیش از هر اقدامی به کودک‌تان بگویید اگر رفتار ناپسندش را ادامه دهد، او را به اتاقش می‌فرستید. توضیح دهید که این کار کمکش می‌کند تا او عادت ناپسندش را ترک کند.به این ترتیب، هرگاه از فرمان شما سرپیچی کرد، به قول خود عمل کنید. ابتدا فقط برای یک رفتار ناپسند از این روش استفاده کنید و وقتی آن رفتار اصلاح شد، از محروم کردن برای اصلاح رفتار دیگر استفاده کنید. اگر در یک زمان، کودک را برای رفتارهای ناپسند مکررش تنبیه کنید، کودک گیج می‌شود و نمی‌تواند علت اصلی این تنبیه را دریابد. به علاوه محروم کردن مانند هر روش تنبیهی دیگری در اثر تکرار، کم‌ اثر می‌شود. ـ مدت زمان محرومیت را تعیین کنید: گذراندن دوره‌های طولانی در یک اتاق یا محروم‌شدن از بیرون رفتن از خانه برای چند هفته سازنده نیست و کودک را آزرده می‌کند. به‌طور معمول یک محرومیت کوتاه‌مدت، خیلی موثرتر است. این زمان در حد چند دقیقه است. بر این اساس برای یک کودک چهارساله، چهار دقیقه، برای یک کودک پنج‌ساله، پنج دقیقه و به همین نسبت برای هر سال اضافی، یک دقیقه بیشتر مناسب است. برای یک کودک همین زمان‌های کوتاه هم طولانی هستند. این زمان باعث قطع فعالیت می‌شود و مهم‌تر از هم اینکه فرصت می‌یابد تا با آرامش، از انجام عملی که باعث فرستاده شدنش به آن مکان شده است، دست بکشد. در صورت مقاومت، بر شمار دقایق بیفزایید: اگر در محروم کردن کودک یا نگه‌داشتن او در محل اخراج، مشکلی پیدا کردید، در ازای هرگونه مقاومت یک دقیقه به زمان اخراج اضافه کنید. اگر کودک‌تان بدون اجازه شما از آن مکان خارج شد، در اولین فرصت او را برگردانید و یک دقیقه دیگر نیز بر مجازاتش بیفزایید اما در مجموع بیش از سه دقیقه به مجازات او اضافه نکنید زیرا در این صورت مجازات تاثیر دلخواه را نخواهد داشت. دقت کنید اگر به جایی رسیدید که لازم بود در کلمات و رفتارتان عصبانیت به خرج دهید، به کودک اطلاع دهید که اگر مجازات را نپذیرد، اسباب‌بازی مورد علاقه یا امتیاز ویژه دیگری را برای چند روز از دست خواهد داد. ـ زمان را ثبت کنید: زمان تنبیه را با تایمر اجاق گاز در آشپزخانه نگاه دارید و به کودک‌تان بگویید: <وقتی صدای زنگ تایمر را شنیدی، می‌توانی از اتاقت خارج شوی به شرط آنکه آرام باشی> در غیر این صورت نگذارید از اتاق خارج شود. به عنوان مجازات بر میزان دقایق اضافه کنید و منتظر بمانید تا خودش را کنترل کند و منتظر به پایان رسیدن زمان مورد نظر باشد و پس از اینکه زمان محرومیت خاتمه یافت، از کودک بخواهید رفتار مناسبی نشان دهد. اگر با شما همکاری کرد، به گرمی او را تحسین کنید. در مواردی که کودک به اصلاح رفتار خود اشتیاق دارد، این برخورد بسیار موثر است. به یاد داشته باشید که روش محروم‌کردن به عنوان روش تنبیهی، نه تنها در کودکان خردسال بلکه در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان نیز تاثیر زیادی دارد. برای آنها نیز بهتر است زمان اخراج یا محر‌وم‌شدن از یک فعالیت کوتاه باشد. به طور مثال اگر کودکی زیاد با تلفن صحبت می‌کند، می‌توان به‌عنوان تنبیه، تمام بعدازظهر، او را از تلفن کردن محروم کرد و او می‌تواند رفتار صحیح خود را نشان دهد. هنگامی که زمان اخراج کوتاه باشد، کودک احساس می‌کند که تنبیه منصفانه است.‌ اگر رفتار خاصی در کودکتان را نمس پسندید،بهترین روش خاموشی است.