بخش بزرگی از زندگی انسانها وابسته به تصمیم گیری و نحوه انتخاب آنها است. ما روزانه تصمیم می گیریم که چه بپوشیم، چه کاری انجام دهیم و چگونه با مردم رفتار کنیم. آموزش نحوه انتخاب و اتخاذ تصمیمات مناسب به کودکان در کسب «استقلال و كنترل خود(self control)» به آنها مؤثر است. موارد ذیل اشاراتی است در زمینه آموزش تصمیم گیری:

1- اختیارات تصمیم گیری: اجازه دهید که کودکان خود تصمیم گیری کنند. برای همه ما آسانتر است که خود به جای فرزاندانمان تصمیم بگیریم. اما تجربه از طریق تصمیم گیریهای خوب و بد بدست می آید و این فرآیند کودکان خام و بی تجربه را به بزرگسالانی مسؤول و مستقل تبدیل می نماید. « تصمیم گیری» موجب احساس تملک بر عمل و مسؤولیت نتایج آن در کودکان می شود. موقعیتهایی برای انجام   تصمیم گیری توسط کودکان فراهم کنید و به آنها فرصتی بدهید تا خود تصمیم گیری کنند و تصمیمات خوب آنان را تقویت و پاداش دهید.

2- محدودیت های تصمیم گیری:  تعداد و انواع تصمیمات کودکان را با محدودیتهای منطقی مشخص نمایید. بعنوان مثال اگر قرار است کودکی در انتخاب تنقلات مورد نظر خود حق تصمیم گیری داشته باشد، بهتر است دو یا سه خوراکی سالم به او پیشنهاد کنید و اجازه دهید که خود یکی را انتخاب کند. اگر شما فقط یک انتخاب مجاز برای کودک فراهم کنید، در واقع موقعیتی ایجاد می شود که تصمیم گیری صورت نگرفته است.

3-مباحثه در مورد انتخابها: وقتی کودک با انتخابهای متعدد مواجه هست، اجازه دهید که در مورد هر انتخاب فکر کند و با او بحث و گفتگو کنید. این روش به کودک کمک می کند که بداند چرا یک راه انتخابی نسبت به راههای دیگر برتری دارد. بعنوان مثال وقتی با فرزند خود در حال ترک منزل هستید،  به دمای محیط توجه کنید و در مورد آب و هوا گفتگو کنید. آیا هوا سرد است؟ آیا بارانی است؟ کدام کت مناسب آن آب و هوا است؟

4- در نظر داشتن سایر افرادی که با تصمیمات ما مرتبطند: وقتی تصمیم گیری کودک در زندگی سایر اطرافیان اثر گذار است، درباره نوع تصمیم کودک و اثر آن بر سایرین بحث و گفتگو کنید. بعنوان مثال فرض کنید که کودک می خواهد از یک وسیله بازی در پارک استفاده کند. این خواست و تصمیم تنها مربوط به کودک نیست. آیا افراد دیگری هم هستند که بخواهند از آن وسیله استفاده کنند؟ آیا کودکانی در آن پارک در انتظار استفاده از آن وسیله نوبت گرفته اند؟ کودک چه احساسی خواهد داشت اگر نتواند از آن وسیله بازی استفاده کند؟ آیا مکانهای دیگری در آن نزدیکی وجود دارد که بتواند از آن وسیله بازی استفاده کند ؟ این بحث و گفتگو به کودکان کمک می کند تا متوجه اثر تصمیماتشان بر سایرین باشد و به آنها توجه کنند.

5- از نتایج تصمیمات و انتخابهای گذشته استفاده کنید: وقتی کودک دست به انتخاب نامناسبی می زند مثلاً جازدن و عدم رعایت نوبت در صف، گفتن حرفی نامناسب یا بازی کردن به جای اتمام تکالیف مدرسه، از فرصت استفاده کنید و در مورد علل اینکه چرا این تصمیم گیری غلط است بحث و گفتگو کنید و از نتایج بحث برای انجام انتخابهای بهتر و مؤثرتر در آینده بهره گیری کنید. از کودک بخواهید که انتخابهای دیگر را بطور فرضی تصور و نتایج آن را مورد نقد و بررسی قرار دهد. بعنوان مثال اگر کودک بخاطر دارد که به جای آنکه اتاقش را دیروز مرتب کند، به بازی پرداخته و نتیجه این عمل محرومیت او از تماشای کارتون مورد علاقه اش بوده با او بحث کنید که در تصمیم گیری فعلی چه نکات مشابه و چه نتایج احتمالی نصیب او خواهد شد.

6- تصمیم گیری خوب کودک را تحسین کنید : وقتی کودک تصمیم درستی می گیرد، اجازه دهید که بداند چرا آن تصمیم از نظر شما درست بوده است. بعنوان مثال اگر کودک در اتوبوس جای خود را به فرد دیگری می دهد ، بگویید « از اینکه در اتوبوس از جای خودت بلند شدی و صندلی ات را به آن خانم مسن دادی خیلی خوشم آمد، این کار خیلی خوبی بود، تصمیم درستی گرفتی».

7 – وقتی حق انتخابی وجود ندارد چرایی آنرا برای کودک توضیح دهید. در برخی موقعیتها نظیر حفظ ایمنی کودک و یا برنامه های زمان بندی شده، حق تصمیم گیری وجود ندارد. رعایت مقررات در هنگام عبور از خیابان، عدم انجام اقدامات خطرناک نظیر شرکت در آتش بازی و ترک مدرسه در زمان مقرر نمونه هایی است از برنامه هایی که جایی برای انتخاب و تصمیم گیری ندارد. به کودک توضیح دهید که چرا در این موقعیتها حق انتخاب وجود ندارد و مردم باید از قوانین و برنامه زمانی معینی پیروی کنند. برای کودک روشن کنید که در این تصمیمات، اجزایی وجود دارد که او می تواند در مورد آن اجزا دست به انتخاب بزند و تصمیم گیری کند(1).

معمولا به کودکانی که خود را درگیر تصمیم گیری می نمایند، مارک ایرادگیر می چسبانیم و تصور می کنیم که نگهداری از این کودکان به این دلیل که فقط به دنبال جلب توجه بزرگترها هستند، اندکی مشکل به نظر می رسد. مادر و پدرها باید کمی نگران فرزندانی باشند که حتی توانایی ندارند نهار مورد علاقه شان را انتخاب کنند و یا نمی دانند در کدام قسمت از ماشین بنشینند. بعضی از کودکان هستند که حتی نمی دانند باید با کدام مداد بنویسند و چه کتابی را بخوانند.

بسیاری از جوانان و حتی بزرگسالان در نحوه چیدمان مبلمان اتاق نشیمن با مشکل مواجه هستند، برای خرید یک دست لباس ساعت ها و چه بسا روزها وقت صرف می کنند و در آخر هم به هیچ نتیجه ای نمی رسند. این در حالیست که سایرین تصمیمات مهمی را در مورد زندگی جوامع بشری اتخاذ می کنند. معمولا افرادی که به عدم توانایی در تصمیم گیری دچار هستند تا سنین بزرگسالی متوجه این معضل نمی شوند و تصور می کنند که فقط توانایی رسیدن به آرزوهایشان را ندارند.

با فراهم آوردن راهنمایی های آموزنده، حق انتخاب های سازنده و شرایط منطقی شما می توانید قدرت تصمیم گیری در فرزندان خود را افزایش دهید. با شروع کردن انتخاب هایی نظیر غذای مورد علاقهبرای صبحانه و یا لباس مورد علاقه برای رفتن به مدرسه، کودک شما کم کم با مقوله تصمیم گیری آشنا می گردد و رفته رفته با آن اخت میگردد. پیشنهاد کردن چند غذا، لباس و یا کتاب مختلف کودک را هدفمند می سازد و از رویارویی با چند گزینه مختلف احساس سردرگمی نمی کند.

شاید هل دادن کودکان به سمت تصمیم گیری اندکی دشوار به نظر رسد، اما باید سعی کنید که آنها را وادار به این کار کنید. چند لباس مختلف را پیش روی او قرار دهید و سپس سعی کنید که او را ناخودگاه به تصمیم گیری وادارید. او می تواند هر کدام از لباس ها را که نمی پسندد به ترتیب از دور خارج کند تا به هدف موردنظر دست پیدا کند، و یا می تواند ویژگی های لباس مورد علاقه اش را مطرح کند تا از این طریق سریعتر به نتیجه پایانی نزدیک شود.

اگر کودک شما تصمیم خطرناک و مخربی را گرفت او را محدود نکنید. اجازه دهید با عواقب احتمالی آن روبرو شود. اگر تصمیم گرفت که به دلیل سیر شدن بقیه غذایش را نخورد پس بنابراین جایی برای دسر هم نخواهد داشت. اگر لباس مورد علاقه برادرش را بر تن می کند، باید خودش آنرا بشوید و از این بابت از برادرش عذر خواهی هم بکند.

یکی از مهمترین نکات در هنگام تصمیم گیری دارا بودن اعتماد به نفس بالا است. اگر فرزند شما به توانایی هایش در مورد کاری که انجام می دهد، اطمینان نداشته باشد، هیچ گاه قادر نخواهد بود که به منظور تصمیم گیری مسائل مختلف را مو شکافی کند.

باید از توانایی های کودک خود پشتیبانی کنید و او را به خاطر تصمیم گیری هایش تشویق نمایید؛ چنین کارهایی به عنوان ابزاری برای بالا بردن اعتماد و اطمینان در کودک شناخته می شوند. عباراتی نظیر:  انتخاب بلوز آبی کار بی نظیری بود” یا ” انتخابت برای خوردن نان و پنیر برای صبحانه واقعا عالیه،” اطمینان خاطر دوباره ای را در ذهنشان بیدار می سازد که: آری، آنها هم قادر به تصمیم گیری هستند.

1- افزایش تمرین و تکرار

اگر می خواهید فرزندانتان کاملا مطمئن باشند، باید به آنها اجازه داده شود که تصمیمات مختلفی در مورد موضوعات متفاوت بگیرند. یک فرد کم سن و سال باید متوجه شود که در هر لحظه از زندگی باید تصمیم های مهمی بگیرد. انتخاب هایی نظیر اینکه با چه کسی در داخل حیاط بازی کنم، برای صبحانه چه بخورم؛ همه و همه از مواردی هستند که پایه تصمیم های مهم تری را که او قرار است در آینده برای زندگیش بگیرد را طرح ریزی می کنند.

برای او خاطر نشان سازید که سوال کردن و کمک خواستن در مواقع حساس بلامانع است. اما در عین حال باید تنها بر اساس عقاید و اعتقادات خود عمل کند. برایش روشن کنید که هر روز تصمیم های زیادی می گیرد و تمام آنها به عنوان تمریناتی برای آمادگی که برای سال های آتی لازم دارد، به شمار می روند.

2- كاهش  انتقاد مکرر

زمانی که کودک بالاخره تصمیم خود را می گیرد و برای بیان آن از سمت اتاقش به سوی شما می آید، اگر مکررا از او ایراد بگیرید و کارهایش را به چشم یک منتقد نگاه کنید، مسلما اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و شما نیز از هدف اصلی خود که همان ایجاد اطمینان در تصمیم گیری است، دور خواهید شد.

به نقاط مثبت تصمیم او نگاه کنید، و انگشت خود را فقط بر روی اشکالات و کاستی های قضیه نگذارید. از عباراتی از این دست استفاده کنید:  بذار یک انتخاب دیگه داشته باشیم” یا ” نظرت در مورد یک انتخاب دیگه چیه؟” او را به خاطر تصمیمش تشویق کنید، اما در عین حال زیرکانه او را به سمت انتخاب مجدد رهنمون سازید.