در ظرف سه دهه اخیر تحقیقات گسترده ای در زمینه روابط عاطفی – روانی مادر و فرزند صورت گرفته است که نتایج همه آنها بر اهمیت تغذیه زود هنگام و انحصاری با شیر مادر و در نتیجه تماس بسیار نزدیک و مستقیم مادر و نوزاد از لحظه تولد تأکید دارد .
ارتباط عاطفی و روانی بسیار خاص و نزدیک که در اثر تغذیه با شیر مادر بین مادر و فرزند برقرار می شود نه تنها آنان را سخت بهم پیوند می زند بلکه آثار روانی آن برای دهها سال زندگی فرزند را تحت تأثیر قــرار می دهد . بر طبق مطالعات انجام شده هر چه تماس مادر و نوزاد و در نتیجه تغذیه با شیر مادر زودتر شروع شود احتمال موفقیت افزایش می یـــابد و دوران تغذیه با شیر مادر هم طولانی تر می شود . بحث درباره توانایی های نوزاد ( ۴ ماهه اول زندگی ) نیاز به آمیختن داده های علم پزشکی – بیولوژیکی و روانپزشکی دارد تا در ورای آن منشأ رفتار – عواطف و احساسات انسان شناسایی شود .
سالها تصور می شد که نوزاد دارای رفتارهای واکنشی و فاقد احساس ، درک و عاطفه و هر گونه مهارت است . تحقیقات سالهای اخیر که پایه گذاران آن ، بولی BOWLY ، برازلتون BRAZELTON ، پیاژه PIAGET ، هارلو HARLOW و افراد سرشناس دیگرند خلاف این نشان میدهند ، هر نوزاد موجودی خاص و بی همانند است ، مجموعه ای است از عواطف و احساسات ، ترس ، درد و شادی و ……. که از برخورد او با محیط ریشه می گیرد . در گونه های مختلف پستانداران برای موفقیت در شیر دهی لازم است نوزاد بلافاصله پس از تولد در کنار مادرش باشد تا پستاندار مزبور با استفاده از عادات و اقدامات خاصی که در رده های مختلف پستانداران متفاوت است ارتباط لازم را با فرزند خود برقرار کند از جمله این عادات لیسیدن نوزاد و در بعضی از رده ها خوردن جفت را می توان ذکر کرد
در مورد نوزاد انسان ، تماس بعنوان مهمترین طریق ارتباط نوزاد با محیط شناخته شده است برای مثال در تحقیقی ، نوزادان در دو وضعیت متفاوت قرار داده شدند ، در یک وضعیت در آغوش مادر و بدون امکان تغذیه با سینــه مادر و در وضعیت دیگر در آغوش یک آدمک مکانیکی و با امکان تغذیه با شیشه شیر ، در این وضعیت نوزاد آغوش مــادر را ترجیح داد و اگر بدلیل گرسنگی شیشه شیر را می پذیرفت بعد از چند دقیقه رها کرده و به گریه ادامه می دادند .
هر گاه تماس مادر و نوزاد هر چه زودتر شروع شود موجب تفاوت محسوسی در رفتار مادر و فرزند می شود همین طول مـــدت تغذیه افزایش می یابد و بچه ها از رشــــد بهتری برخوردار می شوند و امکان بروز عفونت در بین آنان به مراتب کمتر است . یک نوزاد نارس از بدو تولد دارای یک نظام روحی – فطری است که به او این امکان را می دهد که با محیط اطراف خود ارتباط برقرار کند . تحقیقات بـــولی نشان داد که نوزادان بیماری که جدا از مادر در بیمارستان بستری می شوند سیـــر بهبودی آهسته تری نسبت به نوزادانی که همــراه با مادر بستری می شوند دارنـــد ، تماس با مادر باعث کاهش تنش و اضطراب نوزادان بیمـــار می شود . بررسی که در کشور تایلند صورت گرفته نشان می دهد که در صورت تماس زود هنگام مادر و نوزاد و شیر دادن نوزاد هر چه سریعتر پس از تولد و همچنین هم اتاقی مادر و نوزاد در طول اقامت در بیمارستان ، ۹۷% این مادران تمایل به بزرگ کردن فرزند خود و مراقبت از آن را داشته ، نسبت به مادرانی که در بیمارستان با فرزند خود هم اتاق نبوده و تمایلی به مراقبت از فرزند خود پس از ترخیص از بیمارستان ندارند .
کلیه تحقیقات حاکی از آن است که برقراری تماس زود هنگام مادر و نوزاد و فراهم کردن امکان تغذیه نوزاد از پستان مادر در طی ساعات اول عمر و ادامه هم اتاقی مادر و نوزاد در تمام طول مدتی که مادر و فرزند در بیمارستان هستند موجب استمرار موفق تغذیه با شیر مادر و برقراری ارتباط قوی عاطفی بین مادر و نوزاد میگردد. همین اقدام فوق العاده مهم یعنی برقراری تماس زود هنگام و نزدیک والدین با فرزند است که موجب افزایش امکان بقــاء و سرعت تکامل فرزند شده و ایثار ها و فداکاریهای بی شمار مادر را در مقابل فرزند سبب می شود . تماس فیزیکی بین والدیـــن و کودکان احساس دوست داشتن و ارزش نهادن را در کودک به وجود می آورد این احساس به کودک اجازه می دهد تا حس اعتماد به نفس و اطمینان خاطر در او رشد کند .
تحقیقات نشان می دهد کودکانی که لمس می شوند ( مورد ماساژ قرار می گیرند ) نسبت به سایر کودکان کمتر بیمار می شوند و یا گریه می کنند . ماساژ همچنین می تواند جریان خون را بهبود بخشد و به حرکت جریان لنف در بدن کمک کند تا مواد مضر را از بدن دفع کرده و سیستم ایمنی را تقویت کند . تغذیه با شیر مادر موجب تسریع در پیشرفت مراحل مختلف تکامل فرزند هم می گــردد ، برای تکامل عصبی و تعادل روحی نوزاد ، از ساعات اول عمر ارتباط متعــادل و طبیعی با محیط مخصوصاً با مادر ضروریست ، مبادله پیام در این رابطه دو طرفه در حیطه حرکتی ، سمعی ، بصری صورت می گیرد ، برازلتون این پیوند متقابل را پوشش یا پوست نام نهاده است مانند پوست میوه که قسمت درون خود را از گزند حوادث خارجی مصون می دارد . نوزاد از ساعت اول عمر بو را تشخیص می دهد ، در پژوهشی پنبه های آغشته با شیر گاو ، شیر خشک و شیر مادر یکی بعد از دیگری نزدیک صورت نوزادان چند روزه قرار گرفت با استشمام بوی شیر مادر خود نوزادان سر را به طرف منشأ بو حرکت می دادند . کودکانی که با شیر مادر تغذیه می کنند حتی در دوره نوزادی یعنی ۴ هفته اول زندگی از سایر نوزادان هوشیار ترند . مطالعه نشان داده است که این دستــداز شیر خواران در هفته اول و دوم تولد فعالیت بدنی بیشتری داشته و عکس العمل آنان نیز از سایر نوزادان بیشتر است .
مطالعات نشان می دهد که اگر تغذیه انحصاری با شیر مادر برای مدت شش ماه ادامه یابد آثار پیشرفت در تکامل فرزند بیشتر می شود حتی اگر مدت تغذیه انحصاری با شیر مادر به نه ماه افزایش یابد باز هم پیشرفت در امر تکامل کودک افزایش می یابد اما همین مطالعه نشان داد که اگر تغذیه انحصاری با شیر مادر برای مدت دوازده ماه ادامه یابد دیگر این سرعت پیشرفت مشاهده نمی شود . تحقیقی که در ایالت هاوایی در آمریکا انجام شد نشان داد که هر چه طول مدت تغذیه با شیر مادر بیشتر باشد قدرت تشخیص ، مکالمه و حافظه فرزند افزایش می یابد . بــا عنایت به اینکه بهداشت و سلامت روان ، بعد بسیار مهمی از سلامت انسان محسوب می شود و با ترویج تغذیه با شیر مادر و فراگیر شدن هر چه بیشتر این شیوه از تغذیــه ، می توان علاوه بر سایر منافع و ویژگیها ، به مجموعه هوش کل جامعه و تعادل عاطفی – روانی همه مردم در آینده کمک کرد منبع :
