در ظرف سه دهه اخير تحقيقات گسترده اي در زمينه روابط عاطفي – رواني مادر و فرزند صورت گرفته است كه نتايج همة آنها بر اهميت تغذيه زود هنگام و انحصاري با شير مادر و در نتيجه تماس بسيار نزديك و مستقيم مادر و نوزاد از لحظه تولد تأكيد دارد .
ارتباط عاطفي و رواني بسيار خاص و نزديك كه در اثر تغذيه با شير مادر بين مادر و فرزند برقرار مي شود نه تنها آنان را سخت بهم پيوند مي زند بلكه آثار رواني آن براي دهها سال زندگي فرزند را تحت تأثير قــرار مي دهد . بر طبق مطالعات انجام شده هر چه تماس مادر و نوزاد و در نتيجه تغذيه با شير مادر زودتر شروع شود احتمال موفقيت افزايش مي يـــابد و دوران تغذيه با شير مادر هم طولاني تر مي شود . بحث دربارة توانايي هاي نوزاد ( 4 ماهه اول زندگي ) نياز به آميختن داده هاي علم پزشكي – بيولوژيكي و روانپزشكي دارد تا در وراي آن منشأ رفتار – عواطف و احساسات انسان شناسايي شود .
سالها تصور مي شد كه نوزاد داراي رفتارهاي واكنشي و فاقد احساس ، درك و عاطفه و هر گونه مهارت است . تحقيقات سالهاي اخير كه پايه گذاران آن ، بولي BOWLY ، برازلتون BRAZELTON ، پياژه PIAGET ، هارلو HARLOW و افراد سرشناس ديگرند خلاف اين نشان ميدهند ، هر نوزاد موجودي خاص و بي همانند است ، مجموعه اي است از عواطف و احساسات ، ترس ، درد و شادي و ……. كه از برخورد او با محيط ريشه مي گيرد . در گونه هاي مختلف پستانداران براي موفقيت در شير دهي لازم است نوزاد بلافاصله پس از تولد در كنار مادرش باشد تا پستاندار مزبور با استفاده از عادات و اقدامات خاصي كه در رده هاي مختلف پستانداران متفاوت است ارتباط لازم را با فرزند خود برقرار كند از جمله اين عادات ليسيدن نوزاد و در بعضي از رده ها خوردن جفت را مي توان ذكر كرد
در مورد نوزاد انسان ، تماس بعنوان مهمترين طريق ارتباط نوزاد با محيط شناخته شده است براي مثال در تحقيقي ، نوزادان در دو وضعيت متفاوت قرار داده شدند ، در يك وضعيت در آغوش مادر و بدون امكان تغذيه با سينــه مادر و در وضعيت ديگر در آغوش يك آدمك مكانيكي و با امكان تغذيه با شيشه شير ، در اين وضعيت نوزاد آغوش مــادر را ترجيح داد و اگر بدليل گرسنگي شيشه شير را مي پذيرفت بعد از چند دقيقه رها كرده و به گريه ادامه مي دادند .
هر گاه تماس مادر و نوزاد هر چه زودتر شروع شود موجب تفاوت محسوسي در رفتار مادر و فرزند مي شود همين طول مـــدت تغذيه افزايش مي يابد و بچه ها از رشــــد بهتري برخوردار مي شوند و امكان بروز عفونت در بين آنان به مراتب كمتر است . يك نوزاد نارس از بدو تولد داراي يك نظام روحي – فطري است كه به او اين امكان را مي دهد كه با محيط اطراف خود ارتباط برقرار كند . تحقيقات بـــولي نشان داد كه نوزادان بيماري كه جدا از مادر در بيمارستان بستري مي شوند سيـــر بهبودي آهسته تري نسبت به نوزاداني كه همــراه با مادر بستري مي شوند دارنـــد ، تماس با مادر باعث كاهش تنش و اضطراب نوزادان بيمـــار مي شود . بررسي كه در كشور تايلند صورت گرفته نشان مي دهد كه در صورت تماس زود هنگام مادر و نوزاد و شير دادن نوزاد هر چه سريعتر پس از تولد و همچنين هم اتاقي مادر و نوزاد در طول اقامت در بيمارستان ، 97% اين مادران تمايل به بزرگ كردن فرزند خود و مراقبت از آن را داشته ، نسبت به مادراني كه در بيمارستان با فرزند خود هم اتاق نبوده و تمايلي به مراقبت از فرزند خود پس از ترخيص از بيمارستان ندارند .
كليه تحقيقات حاكي از آن است كه برقراري تماس زود هنگام مادر و نوزاد و فراهم كردن امكان تغذيه نوزاد از پستان مادر در طي ساعات اول عمر و ادامه هم اتاقي مادر و نوزاد در تمام طول مدتي كه مادر و فرزند در بيمارستان هستند موجب استمرار موفق تغذيه با شير مادر و برقراري ارتباط قوي عاطفي بين مادر و نوزاد ميگردد. همين اقدام فوق العاده مهم يعني برقراري تماس زود هنگام و نزديك والدين با فرزند است كه موجب افزايش امكان بقــاء و سرعت تكامل فرزند شده و ايثار ها و فداكاريهاي بي شمار مادر را در مقابل فرزند سبب مي شود . تماس فيزيكي بين والديـــن و كودكان احساس دوست داشتن و ارزش نهادن را در كودك به وجود مي آورد اين احساس به كودك اجازه مي دهد تا حس اعتماد به نفس و اطمينان خاطر در او رشد كند .
تحقيقات نشان مي دهد كودكاني كه لمس مي شوند ( مورد ماساژ قرار مي گيرند ) نسبت به ساير كودكان كمتر بيمار مي شوند و يا گريه مي كنند . ماساژ همچنين مي تواند جريان خون را بهبود بخشد و به حركت جريان لنف در بدن كمك كند تا مواد مضر را از بدن دفع كرده و سيستم ايمني را تقويت كند . تغذيه با شير مادر موجب تسريع در پيشرفت مراحل مختلف تكامل فرزند هم مي گــردد ، براي تكامل عصبي و تعادل روحي نوزاد ، از ساعات اول عمر ارتباط متعــادل و طبيعي با محيط مخصوصاً با مادر ضروريست ، مبادله پيام در اين رابطه دو طرفه در حيطه حركتي ، سمعي ، بصري صورت مي گيرد ، برازلتون اين پيوند متقابل را پوشش يا پوست نام نهاده است مانند پوست ميوه كه قسمت درون خود را از گزند حوادث خارجي مصون مي دارد . نوزاد از ساعت اول عمر بو را تشخيص مي دهد ، در پژوهشي پنبه هاي آغشته با شير گاو ، شير خشك و شير مادر يكي بعد از ديگري نزديك صورت نوزادان چند روزه قرار گرفت با استشمام بوي شير مادر خود نوزادان سر را به طرف منشأ بو حركت مي دادند . كودكاني كه با شير مادر تغذيه مي كنند حتي در دوره نوزادي يعني 4 هفته اول زندگي از ساير نوزادان هوشيار ترند . مطالعه نشان داده است كه اين دستــداز شير خواران در هفته اول و دوم تولد فعاليت بدني بيشتري داشته و عكس العمل آنان نيز از ساير نوزادان بيشتر است .
مطالعات نشان مي دهد كه اگر تغذيه انحصاري با شير مادر براي مدت شش ماه ادامه يابد آثار پيشرفت در تكامل فرزند بيشتر مي شود حتي اگر مدت تغذيه انحصاري با شير مادر به نه ماه افزايش يابد باز هم پيشرفت در امر تكامل كودك افزايش مي يابد اما همين مطالعه نشان داد كه اگر تغذيه انحصاري با شير مادر براي مدت دوازده ماه ادامه يابد ديگر اين سرعت پيشرفت مشاهده نمي شود . تحقيقي كه در ايالت هاوايي در آمريكا انجام شد نشان داد كه هر چه طول مدت تغذيه با شير مادر بيشتر باشد قدرت تشخيص ، مكالمه و حافظه فرزند افزايش مي يابد . بــا عنايت به اينكه بهداشت و سلامت روان ، بعد بسيار مهمي از سلامت انسان محسوب مي شود و با ترويج تغذيه با شير مادر و فراگير شدن هر چه بيشتر اين شيوه از تغذيــه ، مي توان علاوه بر ساير منافع و ويژگيها ، به مجموعه هوش كل جامعه و تعادل عاطفي – رواني همه مردم در آينده كمك كرد منبع :
