ممکن است کودکی دیرتر یا زودتر از خواهر و برادر بزرگترش و یا کودکان هم‌سن خود، واژه‌ها را ادا کند. بچه‌های اول معمولاً زودتر حرف می‌زنند، چون تمام توجه پدر و مادر به آنهاست و وقت بیشتری را به کار کردن با آنها اختصاص می‌دهند. بچه‌های دوم و سوم گفتگوهای زیادی را در اطراف خود می‌شنوند، اما خودشان شانس کمتری برای تمرین حرف زدن دارند. به‌ویژه اگر خواهر و برادرشان بکوشند برای آنها ترجمه نمایند. به همین علت لازم است والدین وقت خاصی را اختصاص دهند که به‌تنهایی با کودک صرف نمایند. مادر نخستین کسی است که با کودک ارتباط برقرار می‌کند و مشوق ادای اولین کلمات کودک خویش است. علاوه‌بر این، وضعیت روحی و عاطفی اعضای خانواده، بر رفتار و برخورد کودک تأثیرگذار است. میان هوش کودک و قدرت تکلم وی رابطه تنگاتنگی حاکم است؛ کودک هرچه باهوش‌تر باشد به‌همان میزان رشد سخن‌گویی در وی سریع‌تر و بهتر صورت می‌گیرد و زودتر زبان باز می‌کند. اگرچه دیر زبان بازکردن هم دلیل بر کم‌هوشی کودک نیست، چون عوامل متعددی در سخن‌گویی دخالت دارند. ولی تحقیقات نشان داده که معمولاً کودکان تیزهوش روان‌تر و شیواتر صحبت می‌کنند.

راه‌های تقویت سخن‌گویی

هربار که با کودک حرف می‌زنید، اطلاعات جدیدی را درباره زبان درخواهد یافت. اگر به‌گونه‌ای صحبت کنید که شنیدن و یادگیری برایش ساده‌تر شود، بهترین استفاده را از وقت کرده‌اید.

• با او گپ بزنید: یکی از بهترین روش‌ها برای کمک به زبان آموزی کودک، این است که هرکاری می‌کنید برایش توضیح دهید. مثلاً هنگامی‌که غذایش را می‌پزید، به او غذا می‌دهید، پوشکش را عوض می‌کنید یا حمامش می‌کنید، کار را برایش توضیح دهید.
• به او فرصت پاسخ بدهید: مکالمه فرآیندی دو جانبه است و کودک هم دوست دارد به نوبه خود در آن سهیم باشد. پس هنگامی که با او حرف می‌زنید، تشویقش کنید که پاسخ بدهد. هرچند این پاسخ تنها صداهایی چون غان و غون باشد.
• ساده صحبت کنید: جمله‌های ساده و کوتاه را به‌آرامی بیان کنید. کودک برای فهمیدن گفتار شما نیاز به زمان دارد و هرچه را که سریع گفته باشید، نمی‌فهمد.
• گفتارتان را با نمایش و تاکید همراه نمایید: این باعث افزایش علاقه و توجه کودک می‌شود. به‌خصوص اگر گاهی برای شوخی، حالات شما اغراق آمیز هم باشد.
• رویه یکسانی داشته باشید: برای یک جسم همیشه از لغت یکسانی استفاده کنید. اگر یک روز بگویید «لیوان» و یک روز بگویید «فنجان» کودک گیج می‌شود.
• به گوش دادنش کمک کنید: اگر چیزی حواس بچه را پرت نکند، شنیدن را بهتر می‌آموزد. پس سر و صداهای اضافی را قطع کنید.
• به رفتارش توجه کنید: وقتی باعلاقه به چیزی نگاه یا اشاره می‌کند، نام آن را برایش بگویید. در این سن، کودک مجذوب لوازم خانگی روزمره مانند کتری، چراغ، ماشین لباسشویی و جاروبرقی می‌شود.
• واژه صحیح را تکرار کنید: اگر آغاز به صحبت نموده و مثلا به آب می گوید «آ» یا به موز می‌گوید «مو»، با گفتن کلمه درست، اعتماد به نفس او را تقویت کنید. مثلاً بگویید «آب می خواهی» یا «موزت این جاست»؛ تا اینکه بفهمد کلمه‌ای که گفته را متوجه شده‌اید. درنهایت واژه درست را از شما خواهد آموخت.
• باهم بازی کنید: آوازهای شاد، قایم باشک و کف زدن برای کودکان بسیار جالب است و از پیش‌گویی آنچه بعداً روی خواهد داد نیز لذت می‌برند. تکرار باعث می‌شود واژه ها را فرا گیرند.
• برایش کتاب بخوانید: کودک شما ممکن است کوچکتر از آن باشد که بتواند روی داستان تمرکز کند. ولی باهم  نگاه کردن به کتاب‌ها، تاثیر فراوانی بر روی توانایی او در ارتباط دارد. کودک با نگاه کردن به عکس‌های کتاب، از سویی مهارت بینایی‌اش را تقویت می‌کند و از سوی دیگر زمانی‌که برای آنها کتاب خوانده می‌شود، مهارتهای شنیداری و حافظه‌شان تقویت می‌شود. کتاب خواندن به کودک واژگان بسیاری را هدیه می‌دهد، به‌همین خاطر بچه‌هایی که والدینشان برایشان کتاب می‌خوانند، زودتر صحبت می‌کنند و از کلمات بیشتر و غنی‌تری استفاده می‌کنند. سعی کنید هر روزه فرصتی بیابید و باهم در آرامش کتاب بخوانید. به تصویرها اشاره کنید تا کودک هم به آنها توجه کند؛ برای حفظ توجه او از تاکید و هیجان زیاد بهره بگیرید.

نکته: در انتخاب کتاب به این موارد توجه کنید:

• کتاب‌های مقوایی ضخیم بگیرید که در برابر جویدن، ضربه دیدن و پارگی مقاوم باشد. کتاب‌های پلاستیکی برای حمام مناسب است.
• تصاویر و عکس‌های کتاب، بزرگ، روشن و رنگی باشند.
• عکس حیوانات و اجسام باید واقع‌گرایانه و قابل شناسایی باشد.
• کتاب‌هایی پیدا کنید که کودک از آنها درآوردن صدای حیوانات را یاد بگیرد.
• کتاب‌هایی را انتخاب کنید که دارای سروده‌های ساده باشند و یا در هر صفحه، یک واژه گفته شود.
• کتاب‌های دارای تصاویر برجسته که از روی آن کودک بتواند به زبری و نرمی اجسام پی ببرد.