همان گونه که قبلاً گفته شد والدین اغلب به رفتارهای منفی فرزندان خویش بیشتر از رفتارهای مثبت آنها توجه دارند و ارتباط آنها با فرزندشان بیشتر جنبه منفی دارد. اغلب والدین می دانند که کار اشتباهی انجام می دهند اما ترک عادت برای آنها دشوار است. توجه و تشویق رفتارهای مثبت کودک و نادیده گرفتن رفتارهای منفی نیاز به تلاش آگاهانه از سوی والدین دارد. نظارت بر خود و تعیین هدف می تواند در آگاهی یافتن والدین از خودشان بسیار مؤثر باشد. برای این کار باید یاد گرفت که رفتارهای خویش را بررسی نموده و اهدافی را برای تغییر رفتار در نظر گرفت.
مرحله اول- لیست رفتارهای مثبت هدف را به منظور تقویت آنها تهیه نمایید.
لیستی از رفتارهای مثبت فرزندتان را که دوست دارید تشویق شوند تهیه نمایید. ابتدا مطمئن شوید که فرزندتان قادر به انجام دادن آن کارهاست. سپس رفتارهای مثبتی که در نقطه مقابل رفتارهای ناهنجار فرزندتان هستند را در نظر بگیرید
نمونه هایی از رفتارهای مثبت که باید مورد تشویق قرار گیرند:
- گوش دادن و انجام دستورات والدین
- همکاری با خواهر و برادر
- سرو صدا نکردن
- مرتب کردن اسباب بازی ها بدون اینکه ازاو خواسته شود
- ابراز احساسات
- حل کردن مسائل
مرحله دوم– مشخص کنید چگونه می خواهید رفتارهای مثبت هدف را تشویق کنید.
فهرستی از رفتارهایی را که به دنبال انجام اعمال مثبت فرزندتان نشان خواهید داد تهیه کنید. به تمام رفتارهایی که می توانند در انجام اعمال مثبت فرزندتان و تقویت و تشویق او مؤثر باشد فکر کنید. از خودتان بپرسید آیا فرزندتان عکس العمل شما را می پسندد یا نه؟
نمونه هایی از رفتارهای مثبت و تقویت کننده والدین:
- تشویق
- لمس کردن
- خندیدن
- صرف وقت برای گفتگو
- بازی کردن با کودک
- توصیف آنچه که کودک انجام می دهد
مرحله سوم– فهرستی از رفتارهای منفی فرزندتان که باید نادیده گرفته شوند تهیه نمایید.
نمونه هایی از رفتارهای منفی قابل چشم پوشی توسط والدین:
- اخم کردن
- نق زدن
- قهرکردن
- به هم کوبیدن درب به هنگام عصبانیت
- پرت کردن اسباب بازی به هنگام عصبانیت
مرحله چهارم– چگونگی نادیده گرفتن را تعیین کنید.
نسبت به رفتارهای منفی خفیف فرزندتان بی اعتنا باشید. منظور از بی اعتنایی، متوقف کردن کامل تمام توجه تان به کودک است. این کار را می توانید با روی گرداندن، بیرون رفتن از اتاق و کارهای مشابه انجام دهید
مرحله پنجم– الف) نظارت بر رفتارهای انضباطی خود و تعیین نمودن اهداف به صورت رسمی
جهت تقویت رفتارهای مثبت فرزند خود و نادیده گرفتن رفتارهای منفی خفیف وی می توانید از طرح نمونه نظارت بر خود و تعیین هدف در پایان این فصل استفاده کنید و در واقع دو کار مهم را صورت دهید. اول اینکه یاد می گیرید رفتارهای مثبت فرزندتان را شناسایی و تقویت کنید برای مثال، یاد می گیرید هنگام همکاری فرزندتان با خواهر و برادرش او را تشویق نمایید. دوم اینکه توجه می کنید چه وقت فرزندتان بهانه گیری می کند و با نادیده گرفتن این رفتار به او پاسخ مناسب نشان می دهید. این دو هدف ازطریق تغییر ماهرانه رفتار ارتباطی معمول بین شما و فرزندتان حاصل می گردد.
شما می توانید از اطلاعات ارائه شده فوق الذکر در مورد نظارت بر خود و تعیین اهداف و همچنین راهنمایی های ارائه شده در فرم نمونه پایان فصل استفاده کنید. زمان خاصی را برای استفاده از این فرم تعیین کنید (مثلاً شنبه از ساعت 8 صبح تا ظهر). در صورت تمایل می توانید رفتارهای هدف فرم نمونه را در روزهای مختلف تغییر بدهید. تا آن زمان که احساس کردید در زمینۀ نظارت بر خود بهبود یافته اید و به اهدافتان نائل شده اید از این فرم استفاده کنید.
برخی از والدین به کودکانشان اجازه می دهند آنها نیز هنگام تکمیل این یادداشت نمونه آن را ببینید. شما می توانید برای یادآوری، این فرم را روی یخچال یا جای دیگر نصب نمایید و بگذارید فرزندتان ببیند که شما در حال تکمیل کردن آن هستید. این کار باعث می شود که رفزندتان احساس کند شما در حال تلاش برای تغییر روابط هستید.
مرحله پنجم– ب)نظارت بر رفتارهای انضباطی خود و تعیین هدف به صورت غیر رسمی
اگر فکر می کنید نظارت بر خود به صورت رسمی کاری دشوار است به شکل غیر رسمی تر آن را به کار ببندید. البته قبل از انجام این کار بهتر است قسمت بالا را دوباره بخوانید تا با روش کار و استدلال آن آشنا شوید. هدف اصلی در به کار گیری روش غیر رسمی نیز همان افزایش تقویت مثبت رفتارهای دریت فرزند و بی اعتنایی به رفتارهای منفی خفیف وی می باشد. در اینجا نیز باید مراحل 1 تا 4 را طبق شرح فوق مطالعه نمایید. مرحله 5 ب را باید با تیله انجام داد! سه عدد تیله (یا بیشتر) را در یکی ار جیب هایتان بگذارید. هرگاه دستتان را در جیبتان بکنید تیله ها به شما یادآور می شوند که به فرزندتان توجه کنید. هرگاه فرزندتان را تشویق کردید یکی از تیله ها را از جیبتان در آورید و در جیب دیگر خود بگذارید. یا منتقل کردن تمام تیله ها به جیب دیگرتان به هدف نائل می شوید. هنگام نادیده گرفتن رفتارهای منفی دقت کنید که واکنشی به آنها نشان ندهید.
اصول و روشهای کاربردی در فرزند پروری
