مغز مرکز اصلی فرماندهی بدن است. وزن مغز نوزاد هنگام تولد یک چهارم مغز یک فرد بزرگسال است و قادر به کنترل وظایف حیاتی بدن مانند نفس کشیدن، گریه کردن، خوابیدن و غذا خوردن است. اما قشر مغز – بخشی از مغز که تفکرات و احساسات پیچیده‌تر را کنترل می‌کند – هنوز درحال رشد است تا او را قادر سازد که طبق میل و خواسته خود عمل کند، نه اینکه فقط نسبت به محیط پیرامونش واکنش‌های غیر ارادی نشان دهد.
اما مغز نوزاد به خودی خود تکامل نمی‌یابد. تحقیقات جدید تأیید می‌کنند که رشد مغز نوزاد به فعالیت او بستگی دارند. هر تجربه نوزاد شما – از تماشای اسباب بازی سیاه و سفیدی که بالای تختش آویزان است گرفته تا دریافتن این مطلب که گریه باعث می‌شود به او غذا بدهید و آرامش کنید – مدارهای مغزی خاصی را تحریک می‌کند و سایر مدار‌های مغزی را غیر فعال‌‌ رها می‌کند. تمام این‌ها چه معنایی دارند؟ صحبت کردن با نوزاد و تاب دادن او – تمامی روابط عادی مادر و فرزند که در اوایل زندگی او رخ می‌دهند – به رشد مغز او کمک کرده و او را با هوش‌تر می‌کنند.

نگرش مادرزادی توانایی انجام کار‌ها
با اینکه نوزاد قادر به مواظبت از خود نیست، اما توانایی‌های او هنگام تولد شگفت آور است. نوزاد با ۷۰ واکنش غیر ارادی ذاتی به دنیا می‌آید که به بقای او کمک می‌کنند. برخی از این واکنش‌های غیر ارادی واقعاً قابل توجه هستند. واکنش‌هایی مانند واکنش غیر ارادی گردن قوی او (نوزاد سرش را به یک سمت می‌چرخاند، یک بازویش را صاف می‌کند و دست دیگرش را جلو می‌آورد) واکنش‌های مهمی در حین زایمان هستند و به پیچ و تاب خوردن نوزاد در طول فرایند زایمان کمک کرده و رحم را تحریک به حفظ انقباض خود می‌کند. در واقع او به زایمان مادر کمک می‌کند.
اگر نوزاد سالم را بعد از تولد در یک اتاق ساکت و کم نور روی شکم مادرش‌‌ رها کنید تقریباً نیم ساعت روی شکم او استراحت می‌کند و هر از گاهی به چهره مادرش خیره می‌شود. بعد شروع می‌کند به ملچ ملوچ کردن و بدون هیچ کمکی با استفاده از واکنش غیر ارادی و قدرتمند پا‌هایش و بالا و پایین آوردن گردنش، به سمت سینه مادر حرکت می‌کند. همین که به سینه مادرش رسید، دهانش را باز می‌کند و آن را به دهان می‌گیرد و اولین شیرش را به تنهایی و بدون هیچ کمکی می‌نوشد. از همین لحظه این واکنش‌های ذاتی بر تمامی حرکات او تاثیر می‌گذارند. به عنوان مثال واکنش روتینگ (نوزاد سر را به سمت چیزی که گونه‌اش را لمس کند می‌برد. این واکنش در شیردهی به نوزاد کمک می‌کند، تا چهار ماهگی که با حرکت اختیاری سر جایگزین می‌شود)، به نوزاد کمک می‌کند که به دنبال غذا باشد. اما ظاهراً گاهی اوقات حرکات غیر ارادی او ممکن است ارادی‌تر از آن باشد که ما فکر می‌کنیم. در حالت آرام و هوشیار و در حالت برقرای رابطه با مادر، نوزادان دستشان را دراز می‌کنند تا چیزی را لمس کنند.
نوزادان طبیعی هنگام تولد، دارای توانایی اساسی برای دراز کردن دست‌هایشان به سمت چیزی هستند، اما از آنجا که ماهیچه‌های قوی گردن آن‌ها به دست‌هایشان متصل است، هر حرکت کوچک گردن به حرکت دست‌ها نیز کمک می‌کند. اتصال دست‌ها و گردن، سر نوزاد را از جلو یا عقب افتادن ناگهانی محافظت می‌کند.

آیا نوزادان می‌توانند فکر کنند؟
بستگی به تعریف شما از فکر کردن دارد. البته نوزاد نمی‌تواند عقاید خود را با دیگران در میان بگذارد. اما برخی از محققان معتقدند که نوزادان مفاهیم را کنار هم می‌چینند (البته به طور سطحی). این مسئله از بدو تولد که می‌توانند صدای مادرشان را به ذهن بسپارند و تشخیص دهند و نسبت به احساسات قبل و بعد از تولد پاسخ دهند مشهود است. می‌توان گفت که حافظه و احساسات به طور جدا ناپذیری با تفکر مرتبط هستند. مغز نوزاد بسته به نوع تجارب او در رحم مادر و بعد از تولد، رشد متفاوتی دارد. کودک در رحم مادر، در هنگام تولد و مراحل اولیه دوران نوزادی، چیزهای زیادی را می‌آموزد و نسبت به محیط پیرامونش بسیار حساس است. او از‌‌ همان روز اول زندگی چیز‌ها را به خاطر می‌سپارد. سایر کار‌شناسان معتقدند که مغز نوزاد برای انجام وظایفی بیش از وظایف حیاتی بدن تکامل نیافته است. یک واقعیت روشن است: نوزادان هر روز چیزهایی می‌آموزند و آن دانش‌ها را در مجموعه مهارت‌های رو به رشد خود به کار می‌برند. بنابراین آیا نوزاد واقعاً می‌تواند فکر کند؟ نوزادتان را تماشا کنید و خودتان قضاوت کنید!

نوزاد شما
بسیاری از خصوصیات نوزاد ممکن است برای شما تعجب برانگیز باشد. مثلا اغلب نوزادان تازه متولد شده دارای پوست لکه‌دار، چروکیده، اندکی کبود رنگ هستند که همه ی اینها طبیعی است و در چند روز، همگام با رشد و نمو نوزاد ظاهر و عوض خواهد شد.

سر نوزاد
سر نوزاد عموماً کاملاً گرد نیست مگر اینکه با سزارین به دنیا آمده باشند. سر نوزاد از استخوان‌های نرمی تشکیل شده تا حین عبور از مجرای زایمانی انعطاف پذیری داشته باشد. به همین علت پس از زایمان سر نوزاد کج و معوج یا خربزه ای شکل است به ویژه اگر با وسایل کمکی مانند دستگاه مکنده یا فورسپس دنیا آمده باشد. این مسئله آسیبی به نوزاد وارد نمی‌کند وکم کم سر او گرد خواهد شد. نقاط نرم روی جمجمه ی نوزاد را ملاج می‌نامند. ممکن است تپش نبض را دراین نقاط ببینید. اگر نوزاد خیلی سریع متولد شده باشد ممکن است رگ‌های ریزی روی چهره‌ی او دیده شود و پوست سرش به علت فشار زیاد کمی کبود رنگ باشد.

چهره نوزاد
صورت نوزاد ممکن است به دلیل فشار هنگام زایمان مختصری حالت فشردگی داشته و چشم‌هایش پف‌آلود یا برجسته باشد. اگر چهره او چروکیده به نظر می‌رسد نگران نباشید، او مدت‌ها در جای تنگی بوده است. در چند هفته این فشردگی چهره بر اثر رشد صورت در فضای آزاد برطرف خواهد شد.

پوست نوزاد
ممکن است پوست نوزاد هنگام تولد از ماده‌ی موم مانند چربی به نام ورنیکس پوشیده شده باشد. این ماده به عنوان سد محافظی عمل کرده و از خیس خوردن پوست در مایع آمنیوتیک جلوگیری می‌کند ولی مدت کوتاهی پس از تولد پاک خواهد شد. پوست نوزاد ممکن است در آغاز کمی کبود باشد ولی با بهبود وضعیت تنفس و گردش خون، کم کم صورتی خواهد شد. اگر پوست او شل و چروکیده است به این خاطر است که فرصتی برای تشکیل لایه‌ی جربی زیر پوست وجود نداشته و به تدریج در چند هفته‌ی آینده با جمع شدن چربی زیر پوست این حالت برطرف خواهد شد.
پوست نوزاد در دو سه هفته‌ی اول معمولاً خشک و پوسته‌دار است و اغلب نوزادان جوش‌های سفید رنگی دارند که ناشی از بزرگی غده‌های چربی است و به خودی خود رفع می‌شود.

موی نوزاد
هنگامی که جنین در رحم است بدنش از موهای کرکی به نام لانگو پوشیده شده است. نوزادان به ویژه نوزادان نارس مقداری از این موهای کرکی را دارند که کاملا طبیعی است و این موها در چند هفته ی اول خواهد ریخت. مقدار موی سر نوزادان ممکن است از کاملا بدون مو گرفته تا پوشیده از موهای پر پشت مجعد باشد که همگی طبیعی است. رنگ و جنس موی نوزاد شما هر گونه باشد در سال اول به تدریج می‌ریزد و موی تازه می‌روید که ممکن است با موهای اول کاملاً متفاوت باشد.

دیگر خصوصیات نوزاد
یکی از نگرانی‌های والدین پس از تولد نوزاد در مورد اندازه‌ی دستگاه تناسلی اوست که ممکن است متورم باشد و این ناشی از هورمون‌های مادر است که حین بارداری از راه جفت به نوزاد رسیده است و قاعدتاً باید در چند روز برطرف شود. محل بریدن بند ناف هم ممکن است برایتان ظاهری عجیب داشته باشد که به سرعت سیاه رنگ شده و بند ناف در عرض یک الی دو هفته ی اول خشک شده و می‌افتد.

نوزاد چه کارهایی می‌تواند انجام دهد؟
نوزاد شما با تعداد باور نکردنی از توانایی‌هایی متولد شده است که همگی، او را برای زندگی در محیط جدید آماده می‌کند. هر چند کنترل ارادی ناچیزی روی بدن و حرکت‌های خود دارد، اما حس‌های او قوی و آماده‌ی دریافت اطلاعات مورد نیاز است.

• او می‌تواند با گریه و رفتارش با دیگران ارتباط برقرار کند. این تنها راه او برای بیان احساساتش به شما است. او گرسنگی، ناراحتی یا تنهایی خود را با گریه‌اش به شما می‌فهماند. شما به زودی خواهید آموخت که گریه‌های مختلف او را از یکدیگر باز شناسید و نسبت به هر یک واکنش مناسب نشان دهید.
• او می‌تواند ببیند. کودکتان معمولاً بلافاصله پس از تولد چشم هایش را باز می‌کند . اگر چه نمی‌تواند آنها را به مدت طولانی باز نگه دارد. دید دور او در این مرحله تار است و می‌تواند روی اشیایی که در حدود 20 تا 25 سانتیمتری هستند به ویژه اشیا دارای سایه روشن واضح، مانند صورت شما و نیز اشیا متحرک تمرکز نماید.
• او می‌تواند بشنود. نوزادتان به صدا، به خصوص صدای شما که قبل از تولد در اثر مایع آمنیوتیک گنگ بوده کاملاً هوشیار است. حتی در همین زمان هم به نوسانات و آهنگ گفتار کاملاً حساس است. البته جالب‌تر از همه‌ی این‌ها یک صدای جدید یعنی صدای خودش است.
• او می‌تواند ببوید. حس بویایی کودکتان در همان زمان تولد کاملاً خوب است. او پس از آنکه نخستین بار بوی شما را حس کرد، به کمک آن شما را یافته و سرش را به سوی شما بر می‌گرداند.

پیوند عاطفی
پیوند عاطفی روندی ویژه است. پیوند نه تنها مایه‌ی لذت عاطفی برای شما و کودک است بلکه همچون غذا و گرما در دراز مدت برای رشد و نمو نوزاد حیاتی است.

چگونگی برقراری پیوند با نوزاد
اگر زایمان شما خوب و بدون مشکل صورت گرفته باشد و کودکتان پس از زایمان فوراً در آغوش شما گذاشته شود ممکن است بی‌درنگ به نگاه شما پاسخ دهد و شروع به مکیدن شیر پستان شما نماید و شما نیز ممکن است موجی از عشق را احساس کنید. کودک نزدیکی به شما را حس می‌کند، بوی شما را می‌شناسد، صدایتان را می‌شنود، به چشم‌هایتان نگاه می‌کند و احتمالاً اولین طعمی را که می‌چشد مزه‌ی شیر شما می‌باشد. همه‌ی این موارد به او آرامش و احساس امنیت می‌بخشد.

لمس
یکی از موثرترین و قوی‌ترین راه‌های برقراری پیوند شما و نوزاد نزدیکی جسمی و تماس بدن‌ها با هم است که گرما و امنیت به ارمغان آورده و حس خوشی ایجاد می‌کند. این نزدیکی با نوزاد برای رشد و نمو او مهم است. تحقیقات نشان داده نوزادان نارسی که در آغوش پدر و مادر قرار می‌گرفتند بهتر از آنانی که فقط در انکوباتور بوده‌اند رشد می‌نمایند.
در زمان آرامش نوزادتان را در آغوش کشیده و پوستتان را به او بچسبانید و از حس نزدیکی که پدید می‌آید لذت ببرید. او را به ملایمت در آب گرم حمام دهید ولی او را محکم نگه دارید. سپس بدنش را با روغن بچه مالش دهید.

صحبت کردن
کودکان دوست دارند با ایشان صحبت کنید. حتی نوزاد نیز به صدا عکس العمل نشان می دهد، سر خود را به سمت صدا بر می‌گرداند و شادی خود را با صدا در آوردن و دست و پا زدن نشان می‌دهد. مهم نیست چه بگویید بلکه او از توجه شما لذت می‌برد و شما هم از دیدن واکنش او لذت خواهید برد. هنگام حرف زدن به او نگاه کنید چون تماس چشمی از راه‌های خوب برقراری ارتباط است و واقعاً میزان درک متقابل شما و مهارت‌های اجتماعی نوزاد را افزایش می‌دهد.
ایجاد علاقه روندی تدریجی است و ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها تا آغاز رابطه محبت آمیز متقابل بین شما وکودکانتان زمان صرف شود. به ویژه اگر زایمان سختی داشتید یا نوزادتان نیاز به مراقبت‌های ویژه داشته باشد. مهم آن است که به خود هیچ گونه فشاری در مورد این که چه احساسی باید داشته باشید وارد نکنید، بلکه حال طبیعی خود را در پیش گرفته و به یاد داشته باشید که پیوند خواه تدریجی خواه عالی باشد بالاخره همگام با مراقبت شما از نوزاد روی خواهد داد.

از کمک مناسب برخوردار شوید
زنانی که برای اولین بار مادر شده‌اند در آغاز برقراری پیوند با کودک خود مشکل دارند. اگر شما حس می‌کنید مشکلی در این زمینه دارید از کمک فردی مانند همسر، مادر و یا دوست نیز خود بهره ببرید.
نگهداری از نوزاد کار دشواریست از این رو سعی کنید از کارهای منزل بکاهید و از کمک خانواده و دوستان بهره بگیرید. روزها وقتی کودکتان به خواب می‌رود شما نیز سعی کنید مقداری بخوابید.

افسردگی پس از زایمان
برخی مادران که در ایجاد پیوند با نوزادشان مشکل دارند دچار افسردگی پس از زایمان هستند. یکی از بهترین راه‌های سرعت بخشیدن به بهبود افسردگی پس از زایمان این است که وقت خود را هر چه بیشتر با نوزاد بگذرانید. تماس جسمی مادر و نوزاد باعث ترشح هورمون‌های “مادری” می شود که ممکن است اثر آرام‌بخش داشته باشد.